گزارش جلسه مورخ 19/12/93
آخرین جلسه ی انجمن در سال 93 در منزل جناب دکتر وهابزاده منعقد بود. مهمانان ویژه ی این جلسه آقایان استاد ودود مؤذن، دولت آبادی و دکتر حاجی زاده مدیرکل اداره ی میراث فرهنگی استان بودند. استاد شاهی ضمن خیر مقدم گویی به مهمانان و تبریک پیشاپیش حلول سال نو به همه ی اعضا، جلسه را با فرستادن چند صلوات به روان درگذشتگان انجمن شروع کردند. در این جلسه جناب سخنور برای ادامه ی درمان به تهران رفته بودند و حضور نداشتند. بقیه ی اعضای جلسه همه حاضر بودند.
آقای دلاور قوام با تفأل به دیوان حافظ غزل ذیل را قرائت کردند که همراه شد با صدای تار استاد مؤذن.
خیال روی تو در هر طریق همره ماست
نسیم موی تو پیوند جان آگه ماست
به رغم مدعیانی که منع عشق کنند
جمال چهره ی تو حجت موجه ماست
ببین که سیب زنخدان تو چه می گوید
هزار یوسف مصری فتاده در چه ماست
اگر به زلف دراز تو دست ما نرسد
گناه بخت پریشان و دست کوته ماست
به حاجب در خلوت سرای خاص بگو
فلان ز گوشه نشینان خاک درگه ماست
به صورت از نظر ما اگرچه محجوب است
همیشه در نظر خاطر مرفّه ماست
اگر به سالی حافظ دری زند بگشای
که سال هاست که مشتاق روی چون مه ماست
بعد از تفأل، بنده در نوبت ویژه برنامه به چند نکته اشاره کردم از جمله واژه ی هَزار و هِزار که جلسه ی قبل مطرح شده بود و اینکه هر دو صورت هم به معنی بلبل و عدد 1000 در فرهنگ های متعدد آمده است. مورد دیگر گزارشی بود در باب یادداشت های انجمن که از تاریخ 18/12/93 شروع به نگارش آن کرده ام و نتیجتاً به ترجمه هایم از شاعران آذربایجان و ترکیه و ایران پرداختم و ترجمه ی شعری از رامیز روشن با نام گئجه قاتارلاری را همراه با اصل شعر خواندم که ذیلاً مشاهده می کنید.
گئجه قاتارلاری
گئجه قاتارلاری گئدر...گئدر...
یاد اؤلکهنین
ساحیلینه سریلن سندباد کیمی
گئدیب چیخار سحره.
واگون – رستورانلاردا
خرجلریک یوخولاری
گئجه قاتارلاری گئدر...
گئدر
ایرهلی...ایرهلی
یوخاری...یوخاری
توکنر
بیر قاتارین بوخاری،
قالار
"گئجه یاریسی" واغزالینده
هایان داسا
گؤزلهمه سالونوندا
مورگهلهیر آداملار
گئجه قاتاری گئدر،
گئدر...
یالوارسادا نه قدر،
آتارلار
بیلیتسیز آلورچی قادینین
زنبیلینی قاتاردان.
اؤزونوده دوشوررلر آشاغی
قارانلیغی
سؤیه – سؤیه
زنبیلینی آختارار آلورچی قادین
گئجه قاتارلار گئدر...
گئدر...
اونلارین دالینجا آغلاماق
هدر.
هدر اولسادا
بیر گئجه قاتارینی
ساخلاماق ایستهرم
بیر گئجه قاتارینی
سحرهجن ایزلهرم
بیر ماشیندا.
قفیل دوغان گونشدن
گؤزلریم قاماشاندا
چیرپارام قاتارا ماشینی
آخان قانیم
بولایار اوست- باشیمی
سرنشینلر تؤکولوشر
قاتاردان.
اَسنهیه اَسنهیه باخار آداملار
بو قریبه سوروجویه
بو قریبه ماشینا
بو قریبه اؤلومه
سونرا قاتار دوزولر اؤز یولونا
گئدر...گئدر...
بو قاتارین دالینجا
آغلاماق هدر
بو قاتاری یولوندان
ساخلاماق هدر...
ترجمه:
قطارهای شب
قطار شب میرود... میرود...
مثل سندبادی که
به ساحل سرزمین بیگانه میخزد
میرود به صبح میرسد
در رستورانهای واگنها
خوابهایمان را خرج می کنیم
قطار شب میرود...
میرود
نزدیک... نزدیک
بالاتر...بالاتر
تمام میشود
بخار قطار
میمانَد
نیمهشب در ترمینال
هر کجاست
در سالن انتظار
آدمها چرت میزنند.
قطار شب میرود،
میرود...
هر قدر هم خواهش میکند
میاندازند
از قطار بیرون
زنبیل زن دست فروش بدون بلیت را
خودش را هم از قطار پیاده میکنند
سیاهی شب را
نفرینکنان
زن دستفروش زنبیلاش را میگردد
شب هنگام قطار میرود...
میرود...
پشت سر قطار گریه کردن
بیهوده ست
بیهوده هم باشد اگر
یکی از قطارهای شب را ایستانیدن میخواهم
برای قطار شب
تا صبح منتظر میمانم
در داخل ماشین.
از طلوع خورشید ِ ناگهان
وقتی که چشمهایم خیره میشود
می کوبم ماشین را به قطار
خون ریختهام
آلوده میکند سر و رویم را
سرنشینان پیاده میشوند
از قطار.
خمیازهکشان آدمها نگاه میکنند
به رانندهی شگفت
به ماشین شگفت
به مرگ شگفت
سپس قطار به راهش ادامه میدهد
میرود... میرود...
پشت سر این قطار
گریه کردن بیهودهست
این قطار را در راه
ایستانیدن بیهودهست
جناب دکتر وهابزاده بخش هایی از مقاله ای تحت عنوان " سه عطر مهجور و کم آشنا در دیوان حافظ" را ارائه کردند. در قسمت هایی از مقاله آمده است:
ظاهراً خواجه ی شیراز علاقه ی خاصی به عطر و بوی خوش داشتند و بارها در دیوان خود به عناصر عطرآگین اشاراتی کرده است. شاهد این ادعا دومین بیت از اول و آخر دیوان مطیب و مستطاب خواجه است که هر دو بیت حکایتی است از جعد طره ی معطر از نافه ی مشکین.
در ابتدای دیوان می فرماید:
به بوی نافه ای کآخر صبا زان طره بگشاید
ز تاب جعد مشکین اش چه خون افتاد در دل ها
و در آخر دیوان می فرماید:
آن طره که هر جعدش صد نافه ی چین دارد
خوش بودی اگر بودی بوییش ز خوشرویی
خواجه در دیوان خود از هفت قلم ماده ی معطر صحبت می کند که اجازه می خواهم از این اقلام با عنوان عطریات سبعه یاد کنم که چهار قلم از این ها، نام آشنا هستند که عبارتند از مشک، عنبر، عبیر و عود... سه قلم دیگر که آن ها را عطریات ثلاثه نامیده ایم کم آشنا و مهجورند. این سه قلم عبارتند از: لخلخه،رَند و غالیه...
لخلخه یک بار، رند یک بار و غالیه هفت مرتبه در دیوان حافظ آمده اند.
لخلخه سای شد صبا دامن پاکش از چه روی
خاک بنفشه زار را مشک ختن نمی کند
*
اتت روایح رند الحمی و زاد غرامی
فدای خاک در دوست باد جان گرامی
*
گر غالیه خوشبو شد در گیسوی او پیچید
ور وسمه کمانکش گشت، در ابروی او پیوست
شایان ذکر است که جناب استاد دکتر وهابزاده مقالات ارزشمندی در باب شعرای ایرانی بویژه حافظ و ارتباط دیوان این شعرا با مقولات پزشکی و روانشناختی تألیف کرده اند که اغلب در مجلات وزین کشوری همچون مجله ی حافظ به چاپ رسیده است.
اولین شاعر جلسه آقای علی لطفی(همایون) بودند که دو بیت شعر فارسی و یک غزل ترکی خواندند.
شرح لبخند غزل نوش تو باران
طعم شیرین لبت قند فریمان
ناز آغوش تو ابریشم کشمیر
تن تو خیس تر از ماهی گیلان
*
دؤزمه دی دان سؤکولونجن یانا منلن چیراغیم
قوشولوب یئللره کؤچدو هارا سنلن چیراغیم
آرزیمی کؤزمه لی آهلاردا ایتیردیم دئمه دیم
گؤزومو باغلادی چکدی دارا چنلن چیراغیم
فلگین دار قولاغیندا دیلی کسکین دی آهین
آنجاق ایستکلیمه دیل سیزدی سئونلن چیراغیم
پارا قالدی گؤروشون ماهنی سی ایلقار گئجه سی
لالا باغریندا واراقلاندی چمنلن چیراغیم
قَدَریمدن گیلئییم چوخدی کی بیر گونده یاخیب
یانماییب صوبحه قَدَر یاری سئوندن چیراغیم
یئلله دیم باخدی ایشیقلانمادی گؤز یاشلاریما
قارقانان یوللاریمی باغلادی چن چن چیراغیم
دکتر حاجی زاده که دکترای باستان شناسی دارند و در حال حاضر مدیریت سازمان میراث فرهنگی استان بر عهده ی ایشان است بنا به درخواست استاد جامعی(که وقت خود را نیز به جناب دکتر دادند) در باره ی تاریخ آذربایجان، نژاد، زبان، دوران پارینه سنگی، فرهنگ، تمدن، خضوصا شهر یئری و بسیاری مطالب مرتبط سخنرانی گیرا و تحسین برانگیزی ارائه دادند.
در این مرحله استاد ودود مؤذن با همراهی جناب دولت آبادی چند قطعه موسیقی با آواز اجرا کردند که تحسین همه ی دوستان را برانگیخت.
بنده شعری ترکی از مجموعه ی آخیر سونات در باره ی حاج باباخان اردبیلی قرائت کردم.
صوبحون دؤشونده دالغالانان شانلي بايراغام
طوفانلارين داواملي مصافيندا بير داغام
عشقيمدي، وارليغيمدي بوتون تورپاغيم منيم
اینسانليغين اؤنونده اؤزوم گرچي تورپاغام
داغلاردا كيشنهينده آتيم ايلديريم چاخار
ائللر يولوندا سئل كيمي، يئل ميثلي قيرباغام
گلسم نفس گلر يئره، بولبول ياغيش گلر
من باغچايام، يازام، آغاجام، يارپاغام، باغام
هرگیز يوخومدو باغليليغيم بوش اومودلارا
دونيايه قات با قات آسيليشداندا چيلپاغام
چايلار، سولار، ياغيشلي بولودلار تانير مني
سونسوز آخار دنيزلره ايللردي قايناغام
عؤمرومدو اردبيل، اولو عشقيمدي اردبيل
روحومدو اردبيل، اونا چوخداندي موشتاغام
سئوداليلار باشي، باباخاندير آديم بقا!
تا وار زمانه منده وارام، اؤلمهرم ساغام
آقای دکتر شهریار نعمتی شعر ترکی هجایی خواندند.
سحر چاغی سؤنن چیراق
اؤز قانیندا باتان شافاق
کلمه لردن کوسن دوداق
بونلار منه بنزه ییرلر
*
ایلک باهاردا جوشان چشمه
ایلک گؤروشمه، ایلک سئویشمه
آرزی، سئوگی، ناز، کرشمه
دادلیم سنه بنزه ییرلر
*
آیدان آری سودان تمیز
اوره ییمده مینلرجه ایز
داغ اوستونه سس سمیرسیز
چؤکموش چنه بنزه ییرلر
*
قار یاقدیقجا آغ ملکلر
بولودلاردان ائنیب گلر
قارا ساچا بیرر بیرر
دوشموش دنه بنزه ییرلر
*
آغ کاغاذدا قارا اولدوز
ایلکین عزیز سونرا اوجوز
کلمه لریم سنسیز هنوز
وای شوونه بنزه ییرلر
*
آه سوورولان خزل لریم
گؤزو یاشلی گؤزل لریم
سنسیز سوسان غزل لریم
لال سوسنه بنزه ییرلر
آقای جمشید جامعی مطلبی ارائه نکردند و جناب نیکفال شعری ترکی خواندند.
بخته ور
اله دوشمور اوجالیر داغدا قارین بخته وری
سیزی بیلمم بیزه گلمیر باهارین بخته وری
تورپاق آلتیندا بوغولمور دیلی چیخمیر کؤکدن
کؤک له نیر توی دا کئف اوستونده تارین بخته وری
نه دیلنچی نه ده یورغون تاپا بیلمز قوجاغین
گول ایچینده بیتیرر گول دووارین بخته وری
قان آلاندا ایتیرر گؤزدن اؤزون گلمز اله
اون اوچون بوینو یوغوندور دامارین بخته وری
نه روادیر داشین آلتیندا بیرین سیندیرالار
اولا جیرانلارا گوزگو پینارین بخته وری
نه روادیر باجی قارداش اوره یین قان بورویه
قیرمیزی دون گئیینه باغدا نارین بخته وری
هنر اهلی سازی کؤک اولسادا اولماز کؤکی ساز
گزمیشم گزمه تاپیلمیر قافارین بخته وری
بوغازیم فریادیمی بوغدو حییف گؤرمه دیلر
گؤز تاپیلسایدی تاپیلمازدی دارین بخته وری
استاد ائلچی به مناسبت فرارسیدن عید نوروز منظومه ی اصیل، بلندبالا و خاطره انگیز "گول چرشنبه سی خاطیره سی" را خواندند که در ذیلمقداری از آن را می آورم.
آتمیش بیر ایل بوندان قاباق/ تزه شهر محله سی/ اردبیلین گونئیینده/ شهریمیزین قیراغیندا/ تیکیلمیش بیر کوچه ایدی/ بو کوچه نین آخیریندا/ بوغدالیقلار/ کوره خانا/ مال داوارین اوتلاق یئری بیر طرفه/ کرمه، تزک، قالاقلاری/ اوردا، بوردا باش قالدیریب/ تاماشالی بیر منظره یاراتمیشدی. قالاقلارا گؤز دیمه سین/ باشلاریندا تیکان کولون/ ایت سوموگون/ اوزه رریگین خوللارینی ساژمیشدیلار.
تزه شهر مچیدینین دالیندا کی دار کوچه ده/ نوبات خالا بختی قارا بیرچگی آغ/ اوره یینده ارسیزلیگین غم غصه سی فالاق- قالاق/ پالچیق دووار بیر داخمادا/ ...موشکول یاشاییردی، ساغ گؤزو کی تیته لی ایدی/ سول گؤزونده آب میرواری/ آستا، آستا ببگی نین اورتاسینا پرده چکیب/ باخیشینین قدرتینی اسکیلده رک/ ایشیغیندا آزاتمیشدی.
او، ائولرده/ اؤز قارنینی دویورماغا/ سحر صوبحدن آخشاماجاق ایشلیه ردی/ آخشام باشی؛ گون باتاندا/ قاییداردی داخماسینا/ یاغ تؤکردی لامپاسینا/ کوزه ده کی سویوخ سولان/ هیس قاراتمیش روف چایدانین دولدوراردی/ پیله تیه کبریت چکیب/ چای قویاردی/ یئددی رکعت نامازینی قورتارجاغین/ رنگی قاچمیش دستارخانی/ قاباغیندا یئره سریب/ شام ییه ردی/ آللاهینا شوکر ائدردی.
هر دم کی او غم دیزلرین قوجاقلاردی/ تک باشینا اوتوراردی گؤز تیکردی یئددی لیگین شعله سینه/ او شعله تک اوره یی ده آلیشاردی/ گؤزلرینین پیرپیر یاشی داملیارکن/ خیمیر- خیمیر آغلیاردی/ گاهدان دا بیر ایچین چالیب/ کربلانین شهیدینه/ بیرده خانیم زینب اوچون/ سیزیلداییب سؤز قوشاردی، حسینیم وای- حسینیم
......
بعد از شعرخوانی نسبتا طولانی جناب ائلچی، استاد ودود مؤذن برای بار دیگر تار خود را کوک کرده و با جناب دولت آبادی که با آواز و ناغارا ایشان را همراهی می کردند قطعاتی چند را اجرا کردند. آقایان قوام، باغبانی، باقری و استاد کیانی مطلبی ارائه نکردند. استاد چاووش در ادامه شعری خواندند که در ذیل مشاهده می فرمایید.
هاتفم فرمود مژده ساقی آمد جام گیر
دور دیگر زد پیاله کامی از ایام گیر
هان بهارانِ غزلخوانی و گل افشانی است
پایکوبان، کف زنان دست حریفی تام گیر
با همایون زخم ها بر دلنوازان کامه ساز
چاوشانه راه نو از شامگه تا بام گیر
فالگوش شعر نغزت نه فلک پشت درند
عندلیبانه ز صهبای صبا الهام گیر
مست شو زان باده که بر خام ها آید حرام
دستی اندر زلف زهره دستی از بهرام گیر
پرده پرده خوش بخوان نونو ترانه نوطراز
باربدوش خیز و در بر چنگ خوش هنگام گیر
کز سرورت خوشه خوشه بشکفد سرمست تاک
تا مجالت هست بوسه از لب گلفام گیر
حسن ختام برنامه با استاد شاهی بود که دو غزل فارسی خواندند.
بس که دور و زمان ما خشک است
خون ما خشک و خوان ما خشک است
ما و چرخ بلند همسنگیم
ابر او خشک و نان ما خشک است
کوثر از آن ماست زمزم نیز
همه ی داستان ما خشک است
غزل از شاعران ما مطلب
نغمه ی بلبلان ما خشک است
گفتم از یوغ پیر با قاضی
گفت فکر جوان ما خشک است
حرف ما را نگفته می شکنند
بس که شاهی بیان ما خشک است
*
ما ز امواج خفتن آموزیم
از گلوله شکفتن آموزیم
ما ز هر پاشکسته و شل و کور
شیوه ی راه رفتن آموزیم
لب شمشیر تیز، بر لب ما
نهد الفاظ و گفتن آموزیم
پشت پس نعره های دولت طبل
سر خود را نهفتن آموزیم
هم نژادیم اگرچه ما و گلاب
با لجن خو گرفتن آموزیم
با چنین وضع و حال از شاهی
گوهر و در سفتن آموزیم
20/12/93
کاظم نظری بقا